Uitgevers en boekverkopers zijn in veel gevallen rotten in het vak met een liefde voor het boek. Wie al jaren in de boekenbranche werkzaam is, weet als geen ander hoe ons leesgedrag is veranderd. Lezen we nog wel en wat lezen we dan?

Door de digitale ontwikkelingen is ons leesgedrag enorm veranderd. “Vooral de jeugd is minder gaan lezen. Mensen tussen de vijftien en dertig jaar lezen veel minder dan vroeger en vooral korte teksten. Het is meer hapsnap. Ze nemen nauwelijks nog de moeite om een boek te lezen, laat staan een dik boek,” zo meent een boekverkoper. Volgens de verkoper zijn er heus nog altijd wel mensen die regelmatig een boek kopen. Dat zijn de vaste klanten, die over het algemeen ouder zijn. De jeugd leest steeds minder.

Wat lezen we graag?
Populair zijn biografieën van bijzondere karakters zoals Barack Obama, maar ook Martien Meiland doet het uitstekend. De Meeste Mensen Deugen, het boek van Rutger Bregman heeft al enige tijd een flinke schare lezers te pakken en de boeken van Hendrik Groen zijn niet meer uit de Top10 weg te denken. Youp van ’t Hek en Arjen Lubach scoren ook flink. Als het om literatuur gaat treffen we boeken als Mijn Lieve Gunsteling en De Avond Is Ongemak van Marieke Lucas Rijneveld.

Maar wat vandaag goed gelezen wordt, is morgen alweer vergeten. Voorheen was een goed boek, uiteraard subjectief maar wel door een grote groep gelezen, jarenlang in de verkoop. Die omlooptijd is echter enorm versneld. Een boek is tegenwoordig een kortere tijd populair. Soms wordt een boek even heel veel verkocht vanwege een televisieprogramma waarin het is genoemd en daarna verdwijnt het weer.

Boekenprogramma’s op tv zijn verdwenen
Die boekenprogramma’s hebben -zo kunnen we nu wel stellen- het ook niet volgehouden, wat niet bevorderlijk is voor het leesgedrag. Het boekenprogramma van Adriaan van Dis is allang verdwenen, evenals het programma Boeken van de VPRO. De Wereld Draait Door deed maandelijks een duit in het boekenzakje, maar iedereen weet dat ook dat niet meer bestaat. “Literatuur en televisie – heel lang heeft men gedacht dat die twee elkaar iets te zeggen hadden. De televisie leek jarenlang veel van boeken en schrijvers te houden, nog meer dan ze van andere kunstvormen hield,” meent schrijver en interviewer Bas Heijne (P.C. Hooftprijs, 2017) in een artikel van jaren terug. “Het waren de schrijvers die taboes doorbraken en voor relletjes zorgden. … Een echte schrijver leverde op zichzelf al een mooi exotisch plaatje op, dat was genoeg. Er werd opgekeken tegen schrijvers, met veel giechelend ontzag.” Inderdaad, waar is die tijd gebleven? “Tegenwoordig (en dit zei Heijne dus al jaren terug, red.) is van die literaire zendingsdrift niets meer over. Alle boekenprogramma’s sneuvelden jammerlijk na een of na hoogstens twee seizoenen.”

Boeken worden in kleinere oplages uitgegeven
Wordt er tegenwoordig op televisie iets over een boek gezegd, dan gaat het kortstondig los om daarna weer resoluut te verdwijnen. Met als gevolg dat er nog altijd heel veel boeken uitkomen, maar in kleinere oplages. Liever een tweede druk, dan met een overschot aan boeken blijven zitten, zo menen uitgevers en boekhandelaren. De boekenbranche is in de loop der tijd dan ook enorm veranderd. Uitgeverijen moeten tegenwoordig meer titels uitbrengen om hetzelfde aantal boeken uit te geven. Dat is voor veel uitgeverijen een uitdaging. En er is concurrentie van online boekhandels.

Volgens veel mensen is de boekhandel van tegenwoordig ook geen echte boekhandel meer. Te modern ingericht, vinden zij. Zij houden meer van die romantische boekwinkel met wanden vol boeken tot aan het plafond. “Geef mij maar die sfeervolle zogenaamde ouderwetse boekwinkel met een grote leestafel waar je heerlijk kunt gaan zitten lezen. Het moet fijn zijn om er te komen,” vertelt een bezoeker.

De ontlezing baart veel mensen zorgen. Niet alleen boekhandelaren, maar ook onderwijzers en sommige werkgevers. Een boekhandelaar: “Inmiddels komen veel mensen terug van het lezen vanaf een e-reader en krijgt het fysieke boek weer fans. Willen we echt meer mensen aan het lezen krijgen, dan begint dat op school. Daarom is het belangrijk dat we leerlingen stimuleren meer te gaan lezen.”